Өдгөө дэлхий дахинд 90.5 сая хүн 100 гаруй төрлийн хорт хавдраар шаналж байна. Мөн амьтны ертөнцөд бидний төсөөлснөөс ч их тооны амьтдын үхлийн шалтгаан нь хорт хавдар байдаг аж. Балар эртний үлэг гүрвэлүүдийн яснаас хүртэл энэхүү аймшигт өвчний ул мөрийг олсон боловч хүн төрөлхтөн зэрлэг амьтад дахь хорт хавдрын онцлогийг хангалттай хэмжээнд судалж чадаагүй байгаа аж. Учир нь мэдээж зэрлэг байгальд буй амьтдын биед судалгаа хийхэд хэцүү байдгийн зэрэгцээ гаднаа шинж тэмдэг нь бараг мэдэгддэггүйтэй холбоотой. Гэтэл бидний сайн мэдэх нэгэн амьтны хорт хавдар тусах магадлал асар бага хувьтай буюу бараг огт тусдаггүй гэж дүгнэж болохоор байдгийг та мэдэх үү?

Араатан амьтны нэгэн адилаар ургамал ч гэсэн хувьслын явцад өөрийгөө хамгаалах олон аргатай болжээ. Тэдгээр нь ихэвчлэн хурц өргөс, хортой бодис, тааламжгүй үнэр зэрэг байдаг бол Өмнөд Америкт ургадаг нэгэн мод дэлбэрэлт үүсгэдэг гэвэл итгэх үү? Ингээд та бүхэнд хүрэх байтугай ойртоход ч аюултай энэхүү модны тухай товчхон мэдээллийг хүргэе. 

Дэлхий дээр хүн төрөлхтний нээж илрүүлэх зүйл өнөө цагт тун цөөхөн үлдсэн нь үнэн. Тэгвэл энэ удаад уншигч танд газрын зураг дээр байдаггүй, домог түүхийн шинжтэй бус бодитоор олон мянган жилийн туршид соёл иргэншлээс ангид оршин байсан ертөнцийг танилцуулах гэж байна. Мозамбикын Лико уул нь эгц цавчим хад асгаар хүрээлэгдсэн тул хүний хөлөөс ангид удаан хугацааны туршид оршсон аж. Тэгвэл саяхан Английн эрдэмтэд тус уул руу авиралт хийж, өмнө нь хүн төрөлхтний харж байгаагүй зүйлсийн гэрч болцгоожээ.

Жек Голдстоун нь орчин цагийн хувьсгал судлаачдын дунд хамгийн нэр хүндтэй мэргэжилтэн билээ. Түүний 1980-аад онд бичсэн “Towards the Theory of the Fourth Generation Revolution” ном нь одоо ч үнэ цэнээ алдаагүйн дээр зохиогч өөрийн онолоо улам бүр боловсронгуй болгосоор өдийг хүрчээ. Тэрээр өдгөө АНУ-ын Жорж Мейсоны нэрэмжит Удирдлагын сургуулийн Глобал удирдлагын төвийн захирал хийхийн зэрэгцээ ОХУ-ын Нийтийн удирдлага, үндэсний эдийн засгийн академийн тэргүүнээр томилогдон, Москва хотод өөрийн судалгааны ажлаараа илтгэл тавин ажиллаж байна.

Гоймон чанасан усыг бид ихэнхидээ шууд асгадаг. Хэнд ч энэ усыг хадгалах бодол төрдөггүй боловч тогооч нар энэхүү цардуултай усыг “шингэн алт” хэмээн нэрлэдэг байна. Уг усыг хоол хийхэд төдийгүй цэвэрлэгээ, арьс, үс арчилгаанд хүртэл хэрэглэдэг аж. Ингээд “шингэн алт”-ыг хэрхэн хэрэглэж болох талаар зөвлөмжийг танд хүргэе.

Хүмүүс заримдаа жижигхэн, хөвсгөр, өхөөрдөм амьтдыг хараад "энэ надад хор хүргэх нь юу л бол" хэмээн бодож, барьж, илж үзэхийг хүсдэг.  Гэтэл үнэн хэрэгтээ хүнд хоргүй мэт санагдах амьтад санаанд оромгүй авир гаргаж, таныг гэмтээж ч болох юм. Тиймээс бид танд хэдий өхөөрдөм боловч холхон байсан нь өлзийтэй 10 амьтны талаар хүргэе.

Хүний оюун гэдэг хил хязгааргүй гэдэг нь өнгөрсөн бүх л цаг хугацаанд бидний зохион бүтээсэн бүхнээс ил харагдаж буй биз ээ. Гэхдээ хүн төрөлхтний дундаас сэтгэх чадамжаараа хамгийн өндөр орон аль улс бол? Хамгийн ухаалаг иргэдтэй орны жагсаалтыг Нобелийн шагналт иргэний тоо, IQ болон боловсролын түвшин гэсэн гурван үндсэн үзүүлэлтийг голчлон авч үздэг ажээ.

Бидний хувьд 20-р зууны үеэс л хэрэглээнд нэвтэрсэн нарны шил буюу саравчийг одоогоор 4000 жилийн өмнө буюу алдарт пирамидууд баригдаж байх цаг үед хойд туйлын бүс нутагт оршин суух ард түмэн хэрэглэж байсан баримт бий. Гэвч гадаад хэлбэр хэмжээ, өнгө байдлын хувьд инуйт болон чукча нарын хэрэглэж байсан саравч нь нарны шууд тусгалаас бус фотокератит буюу цасны харалган өвнөөс хамгаалах үүрэгтэй байжээ. Цасны харалган өвчин нь хойд туйлын бүс нутагт элбэг тохиолдох эмгэг бөгөөд хараагүй болгох ч аюултай байдаг аж.

Өнгөрсөн зууны ихэнх үед Чехословак хэмээн нэгэн нэр доор оршин байсан чех болон словак үндэстнүүд 1993 оны 1-р сарын 1-ний өдрөөс эхлэн хоёр тусгаар улс болон салсан билээ. Тэгвэл баруун славын тус хоёр үндэстнийг чухам юу тэгтлээ заагладаг учраас тэд хоёр улс болон хуваагдсан юм бол?

Салаа туруутнууд дотроос "жинхэнэ эвэр"-тэй амьтад бол буга, хандгай, цаа буга зэрэг юм. Учир нь үхэр, хонь, ямааны төрлийнхний эвэр нь үс, хумстай адил эдээс тогтсон байдаг бол бугын эвэр кальци, фосфор бүхий жинхэнэ яснаас бүрддэг. Мөн бугын эвэр жил бүр унаж, дахин шинээр ургадаг болохыг бид мэднэ. Ингээд та бүхэнд бугын ясан эвэр, цусан эвэртэй холбоотой сонирхолтой баримтуудыг хүргэж байна.

Эрт цагаас эхлэн хүн төрөлхтөн усан доор орж мартагдан үлдсэн Атлантис хотыг эрж хайн, нууцлаг түүхүүдийг үр хойчдоо өгүүлсээр ирсэн билээ. Тэгвэл манай гараг дээр Атланис мэт усны доор орж үлдсэн эртний түүх дурсгалт хотууд олон байдаг ажээ.

Зөвхөн хүн төрөлхтөн ардчилсан нийгэмд амьдарч, сонголт хийх боломжтой гэвэл өрөөсгөл ойлголт болно. Амьтны ертөнцөд хүртэл шийдвэр гаргах хэрэгцээ гардаг бөгөөд сүргийн тэргүүнээ сонгох, нүүдэллэх газраа сонгох зэрэгтээ олонхийн саналыг харгалзаж үздэг байна. Ингээд "ардчилсан сонгууль" хийдэг зарим амьтдыг танилцуулж байна.